Rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią – praktyczny przewodnik z wykorzystaniem Excela

Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow) to niezbędne narzędzie do analizy kondycji finansowej firmy. Metoda pośrednia tworzenia tego raportu zyskała popularność ze względu na swoją praktyczność i naturalne powiązanie z innymi sprawozdaniami finansowymi. W tym poradniku przeprowadzę Cię krok po kroku przez proces tworzenia profesjonalnego rachunku przepływów pieniężnych metodą pośrednią przy użyciu Excela. Dowiesz się, jak przekształcić dane z bilansu i rachunku zysków i strat w przejrzysty raport ukazujący rzeczywisty ruch pieniędzy w Twojej firmie.

Czym jest rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią?

Metoda pośrednia tworzenia cash flow opiera się na korygowaniu wyniku finansowego netto o pozycje, które nie generują realnego przepływu środków pieniężnych (jak amortyzacja) oraz o zmiany w kapitale obrotowym. W odróżnieniu od metody bezpośredniej, nie wymaga ona śledzenia każdej pojedynczej transakcji gotówkowej, co znacznie upraszcza cały proces i oszczędza czas.

Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje trzy kluczowe obszary działalności przedsiębiorstwa:

• Przepływy z działalności operacyjnej – związane z podstawową działalnością firmy
• Przepływy z działalności inwestycyjnej – dotyczące zakupu i sprzedaży aktywów długoterminowych
• Przepływy z działalności finansowej – obejmujące pozyskiwanie i spłatę kapitału

Przygotowanie danych źródłowych w Excelu

Przed rozpoczęciem pracy nad rachunkiem przepływów pieniężnych, musisz zgromadzić wszystkie niezbędne dane finansowe:

1. Otwórz nowy arkusz Excela i nazwij go „Cash Flow”
2. Utwórz dodatkowe arkusze dla „Bilans” i „RZiS” (Rachunek Zysków i Strat)
3. Wprowadź dane z bilansu za dwa kolejne okresy (bieżący i poprzedni) – to kluczowe, ponieważ będziemy analizować zmiany
4. Wprowadź dane z rachunku zysków i strat za bieżący okres

Upewnij się, że dane w bilansie i rachunku zysków i strat są kompletne i poprawne. Nawet drobne błędy mogą znacząco wpłynąć na wyniki w rachunku przepływów pieniężnych i prowadzić do błędnych wniosków biznesowych.

Tworzenie struktury rachunku przepływów pieniężnych

Wróć do arkusza „Cash Flow” i stwórz przejrzystą strukturę raportu:

1. W komórce A1 wpisz tytuł „Rachunek Przepływów Pieniężnych”
2. W komórce A2 określ okres, za który tworzony jest raport
3. W kolumnie A od wiersza 4 zbuduj następującą strukturę:

• A4: „A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej”
• A5: „I. Zysk (strata) netto”
• A6: „II. Korekty razem”
• A20: „III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+II)”
• A22: „B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej”
• A30: „I. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej”
• A32: „C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej”
• A40: „I. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej”
• A42: „D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+B.I+C.I)”
• A44: „E. Środki pieniężne na początek okresu”
• A46: „F. Środki pieniężne na koniec okresu (D+E)”

W kolumnie B umieść wartości liczbowe, które będziesz obliczać w kolejnych krokach. Dla czytelności możesz zastosować formatowanie warunkowe, aby wyróżnić wartości dodatnie i ujemne.

Obliczanie przepływów z działalności operacyjnej

Ta sekcja stanowi najważniejszą część rachunku przepływów pieniężnych metodą pośrednią i wymaga szczególnej uwagi:

Krok 1: Wprowadź zysk netto

1. W komórce B5 wpisz formułę odwołującą się do zysku netto z arkusza RZiS
2. Przykładowo: =RZiS!B20 (zakładając, że zysk netto znajduje się w komórce B20 arkusza RZiS)

Krok 2: Oblicz korekty do zysku netto

W wierszach poniżej pozycji „II. Korekty razem” (od A7) wprowadź następujące pozycje i formuły:

1. Amortyzacja: wprowadź wartość amortyzacji z RZiS (np. =RZiS!B5) – zawsze ze znakiem dodatnim, ponieważ nie powoduje odpływu gotówki
2. Zmiana stanu zapasów: =Bilans!C10-Bilans!B10 (gdzie C10 to wartość zapasów z okresu poprzedniego, a B10 z okresu bieżącego)
3. Zmiana stanu należności: =Bilans!C12-Bilans!B12 (analogicznie jak przy zapasach)
4. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych (bez kredytów i pożyczek): =Bilans!B30-Bilans!C30 (odwrotny porządek niż przy aktywach)
5. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych: =Bilans!B15-Bilans!C15+Bilans!C35-Bilans!B35 (uwzględniamy zarówno czynne, jak i bierne rozliczenia)

Pamiętaj o właściwych znakach przy korektach – to kluczowa zasada w metodzie pośredniej:

• Wzrost aktywów obrotowych = znak ujemny (odpływ gotówki)
• Spadek aktywów obrotowych = znak dodatni (przypływ gotówki)
• Wzrost zobowiązań krótkoterminowych = znak dodatni (przypływ gotówki)
• Spadek zobowiązań krótkoterminowych = znak ujemny (odpływ gotówki)

Krok 3: Sumowanie korekt

1. W komórce B6 oblicz sumę wszystkich korekt: =SUMA(B7:B19)
2. W komórce B20 oblicz przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej: =B5+B6

Obliczanie przepływów z działalności inwestycyjnej

W tej sekcji uwzględnij wszystkie przepływy związane z inwestycjami długoterminowymi:

1. Wprowadź wpływy ze sprzedaży aktywów trwałych (jeśli występowały)
2. Wprowadź wydatki na nabycie aktywów trwałych (zawsze ze znakiem ujemnym)
3. Uwzględnij przepływy z inwestycji finansowych (np. zakup/sprzedaż akcji, udzielone pożyczki)
4. W komórce B30 zsumuj wszystkie przepływy z działalności inwestycyjnej

Aby precyzyjnie obliczyć przepływy inwestycyjne, porównaj wartości aktywów trwałych z dwóch kolejnych bilansów, uwzględniając amortyzację i ewentualną sprzedaż środków trwałych. Różnica po skorygowaniu o amortyzację wskaże wartość nowych inwestycji.

Obliczanie przepływów z działalności finansowej

Ta sekcja obejmuje wszystkie operacje związane z finansowaniem działalności firmy:

1. Wpływy z zaciągniętych kredytów i pożyczek (porównanie wartości w bilansie – wzrost to przypływ gotówki)
2. Spłaty kredytów i pożyczek (ze znakiem ujemnym – spadek to odpływ gotówki)
3. Wpływy z emisji akcji/udziałów (wzrost kapitału własnego)
4. Wypłacone dywidendy (zawsze ze znakiem ujemnym)
5. W komórce B40 zsumuj wszystkie przepływy z działalności finansowej

Finalizacja raportu cash flow

Ostatnim krokiem jest obliczenie całkowitych przepływów pieniężnych netto i ustalenie końcowego stanu środków pieniężnych:

1. W komórce B42 oblicz przepływy pieniężne netto razem: =B20+B30+B40
2. W komórce B44 wprowadź wartość środków pieniężnych na początek okresu (z bilansu za poprzedni okres)
3. W komórce B46 oblicz środki pieniężne na koniec okresu: =B42+B44

Wartość w komórce B46 powinna być identyczna z wartością środków pieniężnych wykazaną w bilansie na koniec bieżącego okresu. Ta zgodność stanowi kluczowy test poprawności całego rachunku przepływów pieniężnych. Jeśli występuje jakakolwiek różnica, koniecznie sprawdź wszystkie obliczenia pod kątem potencjalnych błędów.

Najczęstsze problemy i ich rozwiązania

• Niezgodność końcowego stanu gotówki – sprawdź dokładnie, czy wszystkie zmiany w aktywach i pasywach zostały prawidłowo uwzględnione z odpowiednimi znakami. Często błąd wynika z pomylenia kierunku korekt.
• Brak równowagi w bilansie – upewnij się, że wprowadzony bilans jest zbilansowany (suma aktywów = suma pasywów). Niezrównoważony bilans zawsze prowadzi do błędów w cash flow.
• Niewłaściwe znaki przy korektach – pamiętaj o podstawowej zasadzie: wzrost aktywów obrotowych to odpływ gotówki (minus), a wzrost zobowiązań to przypływ gotówki (plus). Odwrotnie przy spadkach.
• Pominięcie istotnych korekt – upewnij się, że uwzględniłeś wszystkie znaczące operacje niepieniężne, jak amortyzacja, odpisy aktualizujące czy zyski/straty ze sprzedaży aktywów trwałych.

Poprawnie sporządzony rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią dostarcza bezcennych informacji o rzeczywistej sytuacji finansowej firmy, których nie znajdziesz w bilansie czy rachunku zysków i strat. Regularne analizowanie przepływów pieniężnych pozwala wcześnie wykryć potencjalne problemy z płynnością, zidentyfikować nieefektywne obszary działalności oraz podejmować trafniejsze decyzje inwestycyjne i finansowe. To narzędzie, które powinno być regularnie wykorzystywane przez każdego świadomego przedsiębiorcę i menedżera finansowego.